ابزار دستی
ابزار دستی به ابزاری گفته می‌شود که برای چرخش یا به حرکت درآمدن متکی به نیروی دست است و با نیروی هیچ نوع موتوری راه‌اندازی نمی‌شود. این ویژگی باعث شده کیف ابزار همواره برای مجموعه‌ای از اقدامات خانگی یا صنعتی ضرورت داشته باشد.
معرفی انواع ابزار دستی
ابزار دستی را می‌توان به پتک، گیره، کاتر، اره و ابزارهای کمکی تقسیم کرد که هر دسته از آن‌ها دارای مدل‌های متنوعی هستند.
ابزارهای دستی برای کارهای روزمره بسیار ضروری هستند. آن‌ها از زمان‌های قدیم توسط انسان‌ها برای انجام کارهای مفید مختلف استفاده می‌شدند. آن‌ها انواع مختلفی دارند و برای هر کاری قابل استفاده هستند. برخی از ابزارها همه کاره هستند و برخی از آن‌ها به طور خاص برای یک کار واحد استفاده می‌شوند.
اگر می‌خواهید بهترین نتیجه را برای کار خود داشته باشید، کسب اطلاعات درباره ساختار و کاربرد مناسب ابزارها بسیار اهمیت دارد. عدم آگاهی یا سهل‌انگاری در مورد ابزارهای دستی ممکن است منجر به چندین اشتباه و آسیب شود.
استفاده صحیح و دقت در هنگام استفاده از ابزار دستی مهم‌تر از سرعت کار است. بر اساس نوع کاری که باید انجام شود، یک صنعتگر باید ابزار مناسبی را انتخاب کند. او باید از ابزار مناسب برای کار آگاه باشد. در غیر این صورت کیفیت و کارایی کار آسیب می‌بیند. ضمن اینکه خود فرد نیز ممکن است در حین کار با ابزار دچار آسیب جدی شود.
ابزار دستی در گروه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:
- ابزارهای اندازه‌گیری
- ابزار ضربه‌ای – پتک
- ابزارهای برش فلز
- ابزار نگهدارنده مانند گیره
- ابزار تیز کردن و سنگ‌زنی
انبر
این نوع ابزار دستی در هر جعبه ابزار ساده و پیشرفته‌ای یافت می‌شود. ضمن اینکه بسته به مدل طراحی می‌تواند برای پاره کردن سیم، کشیدن میخ و… کارایی داشته باشد.
پیچ گوشتی
ابزاری که برای چرخاندن پیچ به کار می‌رود تا در جای خود قرار بگیرد. این ابزار دستی معمولاً با یک سر نازک گوه‌ای شکل که در یک شکاف یا بریدگی در سر پیچ قرار می‌گیرد که به آن «درایور» نیز می‌گویند، کارایی پیدا می‌کند.
آچار
این ابزار دستی برای چرخاندن پیچ، مهره و سایر بست‌های رزوه‌ای استفاده می‌شود. این نوع ابزار طوری طراحی شده که معمولاً با یک گیره در یک یا هر دو انتهای دسته برای اعمال نیروی خارجی جهت چرخاندن پیچ یا مهره کاربرد دارد.
این ابزارها معمولاً در کارهای لوله‌کشی استفاده می‌شوند، غیر از این، می‌توان از آن‌ها در مونتاژ مبلمان یا تعمیر دوچرخه برای شل یا سفت کردن مهره‌ها و پیچ‌ها استفاده کرد. در واقع آن‌ها در انواع مختلفی از مدل‌های انتهای بسته تا انتهای باز یا قابل تنظیم موجود هستند.
پتک و چکش
این نوع ابزار دستی به گونه‌ای طراحی شده است که نیروی زیادی را در یک منطقه کوچک وارد می‌کند. در واقع این ابزار دارای یک چوب بلند است که به یک بلوک فلزی متصل شده است. ساختار آن‌ها نیز بدین صورت است که از یک طرف گرد و از طرف دیگر لبه‌دار است. این ابزار متنوع هستند و می‌توانند برای خرد کردن، کوبیدن میخ، شکستن و… کارایی داشته باشند. وزن آن‌ها در مدل‌های مختلف، متنوع است، بنابراین بهتر است در هنگام خرید به این موضوع نیز توجه داشته باشید.
فازمتر
نام دیگر این ابزار دستی «فازنما» است. آن‌ها در بیشتر موارد ابزار کار یک برقکار هستند که برای آزمایش وجود برق در سیم یا پریز برق استفاده می‌شوند. یک لامپ نئونی در بدنه این قلم وجود دارد. اگر لامپ نئون هنگام لمس سیم یا پریز برق روشن شود، به این معنی است که سیم یا پریز برق دارد. قسمت سر و انتهای قلم از مواد فلزی و بدنه آن از مواد عایق ساخته شده است. هنگام استفاده از این ابزار دستی، حتما قسمت فلزی انتهای آن را با دستان خود لمس کنید.
متر
پرکاربردترین نوار اندازه‌گیری استیل است که معمولاً در ساخت و ساز و دکوراسیون استفاده می‌شود. این نوع ابزار دستی برای هر صنعتگر یا سازنده‌ای ضرورت دارد. آن‌ها برای اندازه‌گیری متراژ یک اتاق یا دیوار مفید هستند. اگر در صنعت ساخت و ساز هستید، این ابزار نخستین چیزی است که به آن نیاز دارید.
تراز
این نوع ابزار دستی برای موارد مختلف استفاده می‌شوند. طراحی آن‌ها بدین شکل است که دارای یک حباب هستند و می‌توانند برای بررسی، اندازه‌گیری و تعیین اینکه آیا تجهیزات در سطح درست نصب شده‌اند، استفاده شوند.
تلمبه
جزو ساده‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار دستی شناخته می‌شود. این ابزار صرفاً با نیروی دست راه‌اندازی می‌شود و برای باد کردن لاستیک دوچرخه، بادکنک و انواع توپ کاربرد دارد.
الماس شیشه‌بر
یکی از ابزارهای دستی و پرکاربرد به حساب می‌آید. به کمک این ابزار می‌توان شیشه‌ها را به شکل منظم و دقیق برش دارد، بنابراین بیشتر کاربرد آن‌ها مربوط به صنعت ساخت و ساز است.
روغن‌دان
پیچ و مهره‌ها، لولای در، بست‌های رزوه‌ای و… بعد از مدتی نیاز به روان‌کاری دارد. بهتر است این روغن‌های روان‌کننده در ظرف مخصوص خود نگهداری شوند، چرا که این ابزار به نگهداری بهتر از روغن کمک می‌کنند، از طرفی امکان استفاده از روغن را ساده و آسان می‌کنند.
قلم بنایی
این نوع ابزار دستی یکی از ابزارهای مهم بنایی به حساب می‌آید. از این قلم برای کندن یا تخریب سرامیک، کفپوش و دیگر موارد استفاده می‌شود. این قلم می‌تواند برای قسمت‌هایی از ساخت و ساز کارایی داشته باشد که نیاز به تخریب جزئی دارند. به طور مثال برای درست کردن مسیر لوله‌ها در بطن دیوار از قلم‌های بنایی کمک گرفته می‌شود. برای انتخاب قلم‌های بنایی لازم است به شکل مقطع قلم، نوع سر قلم و طول قلم توجه داشته باشید.
قیچی
این ابزار دستی برای استفاده به کمترین نیروی دست نیاز دارد. با این حال بسیار کاربردی است، طوری که هر خانواده‌ای برای انجام امور مختلف به آن نیاز دارد.
کیف ابزار
این وسیله برای حمل و نگهداری ابزارهای دستی کوچک تا متوسط طراحی شده است. کیف ابزارها معمولاً دارای بخش‌ها و جیب‌های مختلفی برای نگهداری مرتب و سازمان‌دهی شده ابزارها هستند. این کیف‌ها از جنس‌های متنوعی مانند پارچه مقاوم، پلاستیک یا چرم ساخته می‌شوند و معمولاً با دستگیره یا بند قابل حمل هستند.
جعبه ابزار
این وسیله برای ذخیره‌سازی و حمل ابزارهای مختلف استفاده می‌شود. جعبه ابزارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ابزارهای مختلف را در جای خود نگه دارند و از گم شدن یا آسیب دیدن آن‌ها جلوگیری کنند. این جعبه‌ها معمولاً دارای قفسه‌ها، بخش‌ها و محفظه‌های قابل تنظیم هستند و از مواد مقاوم مانند فلز یا پلاستیک ساخته می‌شوند. جعبه ابزارها برای کارگاه‌ها، مصارف خانگی و حرفه‌ای مناسب هستند.
موارد ایمنی برای استفاده از ابزار دستی
- قبل از استفاده، ابزار دستی باید از نظر ایمنی بررسی شود، چرا که سطح ایمنی برای این ابزار اهمیت زیادی دارد.
- ابزار را تمیز نگه دارید، به خصوص قسمت دستگیره ابزار، تا از لیز خوردن دست‌ها در حین کار جلوگیری شود.
- هنگام کار با ابزار دستی از وسایل محافظت فردی مناسب مانند عینک، دستکش و غیره استفاده کنید.
- از ابزارهای دستی با وضعیت و تکنیک صحیح استفاده کنید. به طور مثال در زمان استفاده از این ابزار، وضعیت بدن باید پایدار و ایمن باشد و از نیروی بیش از حد استفاده نشود.
- هنگام استفاده از ابزار تیز، تیغه یا قسمت تیز ابزار مراقب اطرافیان نیز باشید.
- در صورت عدم استفاده، ابزار باید با پیچاندن تیغه محافظت شوند یا قسمت تیز آن‌ها با یک پوشش پوشانده شود. همچنین لازم است از حمل ابزار با دست یا قرار دادن آن در جیب خودداری شود.
- از ابزارهای دستی برای اموری غیر از ساخت و ساز و تعمیر استفاده نکنید.
- ویژگی‌های هر ابزار دستی را بدانید و به درستی از آن استفاده کنید.
سخن آخر
ابزار دستی تنوع بسیاری از نظر کارایی، سرعت، نوع عملکرد و… دارند. این ابزار از آن جهت دستی نامیده می‌شوند که به هیچ نوع محرکی همچون موتور یا نیروی برق برای راه‌اندازی نیاز ندارند و صرفاً به کمک نیروی دست به حرکت درمی‌آیند. با این حال در بیشتر موارد بسیار مفید هستند و می‌توانند در محیط کارگاهی یا خانگی استفاده شوند. این ابزار به گروه ابزارهای برشی، اندازه‌گیری، نگهدارنده و… تقسیم‌بندی می‌شوند.